Woda z gruntu do ścian fundamentowych przenika w wyniku zjawiska tzw. podciągania kapilarnego - pory niezaizolowanego betonu działają, jak drobne rurki "wysysające" wilgoć z otaczającej ziemi. W budynkach bez piwnicy zazwyczaj wystarczającym zabezpieczeniem przeciwwilgociowym jest ułożenie na podłodze i ścianach fundamentowych ponad poziomem terenu szczelnej izolacji z folii PCW lub papy na lepiku. Niezbędne będzie także ocieplenie podłogi na gruncie. Co do zasadności wykonywania podgruntowych izolacji pionowych ścian fundamentowych eksperci mają już jednak podzielone zdania.
Podłoga na gruncie dobrze ocieplona
Konieczność zapewnienia dobrej izolacji termicznej podłogi na gruncie nie podlega dyskusji. Najczęściej układana jest w dwóch warstwach z płyt styropianowych EPS 100 o obniżonej chłonności. Grubość ocieplenia powinna wynosić co najmniej 10 cm, jednak warto pokusić się i o 40 cm, jeśli nie ma barier finansowych. Skuteczność izolacji termicznej podłogi na gruncie będzie bowiem bezpośrednio wpływała na koszty ogrzewania domu. Źle izolowana podłoga staje się jednym, wielkim mostkiem termicznym, o powierzchni równej powierzchni użytkowej mieszkania, a straty ciepła są ogromne. Jeśli budżet inwestora na to pozwala, zamiast styropianu lepiej zastosować płyty z polistyrenu ekstrudowanego XPS 200, 300 lub 500 o znacznie lepszych właściwościach termoizolacyjnych. Ocieplenia podłóg opartych na betonowych płytach można wykonywać również z twardej wełny mineralnej o dużej gęstości i wytrzymałości na odkształcenia, pamiętając jednak, by była ona zabezpieczona z obu stron hydroizolacją. W wypadku styropianu lub polistyrenu ekstrudowanego warto ponadto zastosować płyty o krawędziach frezowanych na zakład, co zmniejsza ryzyko powstawania mostków termicznych.
Ciepłe fundamenty
Pomimo że podgruntowe ocieplenie ścian fundamentowych od zewnętrznej strony znajdziemy niemal we wszystkich projektach budowlanych, nie zawsze jego wykonywanie jest konieczne. Zdaniem praktyków, decyzję o ocieplaniu zewnętrznych ścian fundamentowych powinno się podejmować w zależności od rodzaju ścian i wysokości wyniesienia podłogi ponad powierzchnię gruntu. Jeśli podłoga leży pół metra ponad poziomem terenu wystarczającą izolację termiczną zapewni ocieplenie cokołu budynku i nie ma potrzeby układania izolacji poniżej poziomu gruntu. Gdy podłoga znajduje się tuż nad ziemią wskazane jest zaizolowanie fundamentu do ławy. Ostatnio popularność zdobywa rozwiązanie, które zapewnia lepszą ochronę cieplną od izolacji termicznej fundamentów i to niezależnie od konstrukcji ściany i poziomu zawieszenia podłogi - ostatnie warstwy ściany fundamentowej murowane są z materiałów o podwyższonej ciepłochronności, takich jak pustaki fundamentowe z wkładką styropianową, czy bloczki keramzytobetonowe.
Standardowy sposób ocieplania fundamentów zależy od rodzaju ścian. Dla konstrukcji jedno i dwuwarstwowych ocieplenie z polistyrenu ekstrudowanego przyklejane jest po zewnętrznej stronie fundamentu. W wypadku ścian trójwarstwowych górną część ścian fundamentowych wykonuje się z betonowych bloczków przedzielonych warstwą styropianu o grubości minimum 5 cm.
Izolacja - bariera dla wilgoci
W niepodpiwniczonych budynkach podstawową ochroną przed wilgocią przenikającą z gruntu jest izolacja podpodłogowa i izolacja pozioma ścian fundamentowych ponad poziomem terenu. Powinna być wykonana w taki sposób, by była szczelna na całej powierzchni, dlatego najkorzystniejsza sytuacja występuje wówczas, gdy izolacje ścian fundamentowych i podłogi znajdują się na tym samym poziomie, co pozwala zredukować ilość zagięć materiału izolującego, a co za tym idzie zmniejsza ryzyko powstania pęknięć często będących powodem nieszczelności. Izolację wykonuje się najczęściej z dwóch warstw papy bitumicznej na lepiku asfaltowym lub folii PCW układanej z kilkunastocentymetrowym zakładem. Można również wykonywać izolację za pomocą malowania ścian warstwą emulsji asfaltowo-kauczukowej, a następnie lepikiem.
Podobnie wykonywana jest izolacja podgruntowa ścian fundamentowych. W tym wypadku trzeba jednak dodatkowo zadbać, by warstwa izolująca nie została uszkodzona w czasie zasypywania wykopu. Fundamenty można zabezpieczyć tłoczoną folią (ułożoną tłoczeniami do wewnątrz), albo polistyrenowymi płytami. W wypadku wykonywania izolacji przy pomocy lepiku, ściany fundamentowe, by były skutecznie chronione, powinny być pomalowane z obu stron.
Podgruntowa hydroizolacja pionowa
W środowisku architektów i budowlańców trwa dyskusja nad celowością wykonywania pionowych, podgruntowych izolacji przeciwwilgociowych w sytuacji, gdy ława fundamentowa nie jest zabezpieczona przed wilgocią od spodu, czyli w praktyce w 99% budynków. Mimo zabezpieczenia pionowych nawierzchni ścian, wilgoć i tak może bowiem wsiąkać w mur od spodu. Przewagę zdobywa pogląd, który jeszcze do niedawna okrzyknięty zostałby budowlaną herezją: skoro takie zabezpieczenie nie chroni dobrze przed wilgocią, a znacznie zwiększa koszty budowy, lepszym rozwiązaniem będzie budowanie ścian fundamentowych z materiałów o niskiej nasiąkliwości, np. pełnych bloczków silikatowych.
Podgruntowe izolacje pionowe warto wykonywać tylko w dwóch sytuacjach: gdy ściany fundamentowe wzniesione są z nasiąkliwego budulca, np. betonu komórkowego, czy cegieł lub są narażone na szybką erozję z powodu uwarunkowań gruntowych, jak np. występowanie w podłożu kwasów humusowych powodujących korozję spoiw mineralnych używanych w materiałach budowlanych.
