Wełna mineralna - nowa norma

Norma ta jest polską wersją zharmonizowanej normy europejskiej EN 13162:2001, która została wprowadzona w krajach Unii Europejskiej w marcu 2002 r. i od marca 2003 r. jest obligatoryjną dla wszystkich państw UE. W Polsce norma PN-EN 13162:2002 zastępuje obowiązującą dotychczas normę PN-B-23116:1997 jako sprzeczną z normą europejską. Z uwagi na konieczność wykonania przez producentów dodatkowych badań oraz przygotowania się do wymogów nowej normy wycofanie normy PN-B-23116:1997 powinno nastąpić z końcem roku 2003.

W nowej normie wełnę mineralną zdefiniowano jako materiał izolacyjny o konsystencji włóknistej, wytworzony z roztopionego kamienia, żużla lub szkła. W ten sposób materiały izolacyjne z włókna szklanego zostały oficjalnie zawarte w definicji wełny mineralnej, co do tej pory nie było uwzględniane w normach na wełnę mineralną.
Niniejsza norma europejska jest jedną z pakietu 10 norm dotyczących wyrobów do izolacji stosowanych w budownictwie, ale może być stosowana także w innych dziedzinach, jeśli jest to uzasadnione. Pakiet norm składa się z grupy związanych ze sobą norm dotyczących specyfikacji fabrycznie wytworzonych wyrobów do izolacji cieplnej – wszystkie wchodzą w zakres CEN/TC 88:

• EN 13162 – wyroby z wełny mineralnej (MW),
• EN 13163 – wyroby z polistyrenu ekspandowanego (EPS),
• EN 13164 – wyroby z ekstrudowanej pianki polistyrenowej (XPS),
• EN 13165 – wyroby ze sztywnej pianki poliuretanowej (PUR),
• EN 13166 – wyroby z pianki fenolowej (PF),
• EN 13167 – wyroby ze szkła komórkowego (CG),
• EN 13168 – wyroby z wełny drzewnej (WW),
• EN 13169 – wyroby z ekspandowanego perlitu (EPB),
• EN 13170 – wyroby z ekspandowanego korka (ICB),
• EN 13171 – wyroby z włókien drzewnych (WF).

Dla wszystkich wymienionych powyżej izolacji cieplnych została ustanowiona również norma dotycząca oceny zgodności – PN-EN 13172 „Wyroby do izolacji cieplnej - Ocena zgodności”. Norma ta określa procedury i kryteria oceny zgodności wyrobu do izolacji cieplnej z właściwą europejską specyfikacją wyrobu. Obejmuje ona wymagania dla fabrycznej kontroli produkcji, kontroli badań, badań wstępnych, sposobu raportowania, przechowywania, pakowania i znakowania wyrobu, zadania dla producenta itp.
Wyroby z wełny mineralnej produkowane zgodnie z PN-EN 13162:2002 będą mogły w przyszłości być oznakowane znakiem CE na rynku krajowym. Znak CE od marca 2003 r. jest obowiązkowy w krajach Unii Europejskiej.

Zakres normy PN-EN 13162:2002

• W normie określono wymagania dotyczące wyrobów z wełny mineralnej produkowanych fabrycznie z okładzinami lub bez okładzin, które są stosowane w budownictwie.
• W normie opisano właściwości wyrobu i podano procedury badania, oceny zgodności, znakowania oraz etykietowania.
• Wyroby objęte normą są także stosowane w prefabrykowanych systemach izolacji cieplnej i płytach warstwowych.
• Norma nie określa wymaganego poziomu podanych właściwości, jakie mają być osiągnięte przez wyrób do określonego zastosowania - wymagane poziomy można znaleźć w przepisach lub normach niesprzecznych.
• Wyroby o deklarowanym w temperaturze 0°C oporze cieplnym mniejszym niż 0,25 (m²·K)/W lub deklarowanym współczynniku przewodzenia ciepła większym niż 0,060 W/(m²·K) nie są objęte niniejszą normą.
• Norma nie obejmuje wyrobów izolacyjnych wytwarzanych metodą in situ ani przeznaczonych do stosowania w izolacji wyposażenia budownictwa i instalacji przemysłowych.

Wymagania normy PN-EN 13162:2002 dla wszystkich zastosowań
W normie wymagania dla wyrobów są podane w określonych klasach i poziomach tolerancji. Od producenta zależy to, w jakiej deklarowanej klasie (czy poziomie) będzie on produkował określony wyrób. W wymaganiach dla wszystkich zastosowań określono, jakie parametry produktu muszą być zadeklarowane przez producenta. Do takich parametrów należą:

• opór cieplny RD – powinien być zawsze deklarowany, natomiast współczynnik przewodzenia ciepła λD powinien być deklarowany, jeżeli jest to możliwe;
• długość i szerokość wyrobu – określana zgodnie z EN 822: +2% dla długości, +1,5% dla szerokości;
• grubość wyrobu – określana zgodnie z EN 823 w formie poziomu i klasy tolerancji (na przykład T1,..., T5);
• prostokątność wyrobu – określana zgodnie z EN 824: nie więcej niż 5 mm/m;
• płaskość wyrobu – zgodnie z EN 825: nie więcej niż 6 mm;
• stabilność wymiarowa (DS(T+)) – zgodnie z EN 1604: nie więcej niż 1% dla długości, grubości i szerokości;
• wytrzymałość na rozciąganie równolegle do powierzchni czołowych – zgodnie z EN 1608: taka, aby utrzymać dwukrotny ciężar wyrobu;
• reakcja wyrobu na ogień – podana określona euroklasa zgodnie z EN 13501-1, na przykład klasa A1, A2, B,..., F.

Przykładowo w tabeli 1 podane są poziomy lub klasy dla grubości wyrobu.
Nowym parametrem, jaki producent musi podać na etykiecie wyrobu, jest reakcja tego wyrobu na ogień. Dotychczas określano właściwości ogniowe w sposób słowny (na przykład niepalny, trudno zapalny itp.). Obecnie ta właściwość będzie określana odpowiednią euroklasą ogniową – A1, A2, B, C, D, E, lub F, gdzie A1 lub A2 oznacza wyrób niepalny.

Tabela 1. Poziom i klasy tolerancji grubości

a) Ta wartość, która daje liczbowo większą tolerancję
b) Ta wartość, która daje liczbowo mniejszą tolerancję Wymagania normy PN-EN 13162:2002 dla określonych zastosowań
Norma PN-EN 13162 podaje również wymagania dla określonych zastosowań, jeśli takowe są wymagane (przepisami lub normami niesprzecznymi) w określonych aplikacjach przegród budowlanych. Jeśli dla wyrobu w danym zastosowaniu nie ma wymagań dotyczących właściwości niżej opisanych, wówczas właściwość nie musi być określana i deklarowana przez producenta.

Tabela 2. Klasy tolerancji grubości

a) Ta wartość, która daje liczbowo większą tolerancję

Do właściwości deklarowanych dodatkowo przez producenta i wymaganych na przykład odpowiednimi przepisami mogą należeć:

• stabilność wymiarowa w określonych warunkach temperatury i wilgotności DS(TH);
• naprężenia ściskające lub wytrzymałość na ściskanie - deklarowane poziomy oznaczone na przykład CS(10)90 lub CS(Y)90 lub CS(10/Y)90. Deklarowane poziomy naprężeń ściskających przy 10% odkształceniu lub poziomy wytrzymałości na ściskanie powinny być wybierane z następujących wartości: 0,5; 5; 10; 15; 20; 25; 30; 40; 50; 60; 70; 80; 90; 100; 110; 120; 130; 140; 150; 175; 200; 225; 250; 300; 350; 400; 500 kPa;
• wytrzymałość na rozciąganie prostopadle do powierzchni czołowych – deklarowane poziomy na przykład TR150. Poziomy deklarowane wybierane są z następujących wartości: 1; 5; 7,5; 10; 15; 20; 25; 30; 40; 50; 60; 70; 80; 90; 100; 150; 200; 250; 300; 400; 500; 600; 700 kPa;
• obciążenie punktowe – deklarowane w poziomach co 50 N, na przykład PL(5)100;
• pełzanie przy ściskaniu – deklarowane poziomy na przykład CC(2,5/2/10)50;
• nasiąkliwość wodą – krótkotrwała (EN 1609) nie większa niż 1,0 kg/m³, długotrwała (EN 12087) nie większa niż 3,0 kg/m³;
• przenikanie pary wodnej – deklarowane współczynniki oporu dyfuzyjnego pary wodnej: µ dla wyrobów jednorodnych oraz jako opór pary wodnej, Z dla wyrobów powlekanych i niejednorodnych. W przypadku braku pomiarów, współczynnik oporu dyfuzyjnego pary wodnej µ dla wyrobów z wełny mineralnej może być oszacowany jako 1, np. MU1;
• sztywność dynamiczna – określana zgodnie z EN 29052-1 i deklarowana w poziomach z krokami 1 MN/m³;
• ściśliwość – różnica między dL a dB dla wyrobów w klasach T6 i T7 (grubość dL zgodnie z EN 12431 pod obciążeniem 250 Pa, grubość dB określana zgodnie z EN 12431 z przerwą 120 s) – deklarowane klasy (patrz tabela 2 i 3);
• współczynnik pochłaniania dźwięku – deklarowane wartości praktycznego i ważonego współczynnika α, na przykład AP0,35, AW0,40;
• opór przepływu powietrza – deklarowane poziomy co 1 kPa·s/m³ (zgodnie z EN 29053), na przykład AF40.

Tabela 3. Poziomy ściśliwości

UWAGA! Poziomy obciążenia użytkowego na warstwie wyrównawczej są przyjęte z ENV 1991-2-1. Poziomy CP3, CP4 i CP5 odnoszą się do tolerancji grubości klasy T6, a poziom CP2 do klasy T7. 

Znakowanie i etykietowanie wyrobów zgodnie z PN-EN 13162:2002
Zgodnie z normą PN-EN 13162:2002 na opakowaniu lub etykiecie wyrobu producent jest zobowiązany podać następujące informacje:

• nazwa wyrobu,
• nazwa oraz adres producenta,
• rok produkcji (dwie ostatnie cyfry),
• zmiana lub czas produkcji,
• klasa reakcji wyrobu na ogień,
• deklarowany opór cieplny,
• deklarowany współczynnik przewodzenia ciepła,
• grubość nominalna,
• kod oznaczenia,
• długość nominalna i szerokość nominalna,
• typ okładziny (jeśli występuje),
• liczba sztuk i powierzchnia w opakowaniu.

Powyższe informacje dotyczące zakresu i wymagań nowej normy PN-EN 13162:2002 na wełnę mineralną powinny pomóc na przykład inspektorom nadzoru budowlanego zrozumieć i prawidłowo odczytać parametry produktu dostarczonego na budowę. Produkcja wyrobów zgodnie z nową normą pozwoli w dużym stopniu uniknąć konieczności uzyskiwania kosztownych Aprobat Technicznych, ponieważ wszystkie deklarowane wartości parametrów mogą być bezpośrednio odczytane z kodu oznaczeniowego, znajdującego się na etykiecie wyrobu. Nie trzeba będzie prosić producenta o podanie dodatkowych parametrów, które do tej pory były podawane wyłącznie w Aprobatach Technicznych. W wymaganiach nowej normy nie istnieje pojęcie gęstości produktu, co wciąż dla niektórych projektantów i architektów jest podstawową właściwością wyrobu z wełny mineralnej. Wkrótce będą brane pod uwagę tylko parametry objęte nową normą i nikt nie będzie uzależniał decyzji od gęstości wyrobu.